Chuyện cây cối
ở Hà Nội
Một ngày an yên ở HCM sau hành trình từ Nam ra Bắc trên chuyến
Bus to BridgeFest, tôi lôi bản đồ ra xem những con đường mình đã đi qua tại Hà
Nội. Ồ hình như là chúng tôi đi được nửa vòng Hà Nội rồi đấy: từ đường Phạm
Hùng bên Mỹ Đình, mò lên đường Hoàng Quốc Việt, men theo đường Hoàng Hoa Thám
chạy song song và khá gần hồ Tây, đi ngang Công viên Bách Thảo, phía sau Lăng
Chủ tịch, đi qua Cửa Bắc, cầu Long Biên tới gần gần Cửa Ô Quan Chưởng… “Tới kia
rẽ phải phải không?”, “Ơ răng biết hay rựa?”. Có gì đâu, tôi biết xác định
phương hướng và có chút trí nhớ thôi mà. Vừa xem lại bản đồ, vừa hình dung từng
con đường mình đi qua, từng khúc đi nhầm, những lúc ngơ ngác không rõ mình đang
ở đâu và cả lúc reo lên vì thấy một chỗ quen thuộc.
Chiếc xe đi ngang Công viên Bách Thảo, tôi hiếu kỳ ngó vô
trong nhưng tối om không thấy gì, chỉ thấy được những gốc cây to bự, sần sùi của hàng
cây bóng mát ven đường là nằm trong tầm mắt. “Xà cừ phải không?”, “Ừ, đúng xà cừ
đó”. Hàng cây trông thật bệ vệ, chắc chúng già lắm rồi. Trong những con đường
mà tôi từng đi qua ở Hà Nội thì chúng to và chắc là cao nhất, cây ven hồ Gươm
cũng già nhưng không cao lắm, và không đều như ở đây. Nếu là ban ngày tôi sẽ dừng
lại, thả bộ trên vỉa hè, lắng nghe tiếng rì rào nhìn mặt trời chớp mắt qua những
tán lá, những việc tôi luôn làm ở bất cứ nơi nào có cây cối. Công nhận những
cây đoạn đường qua Công viên Bách Thảo rất lớn, ở Hồ Chí Minh may ra chỉ có cây
ở Thảo Cầm Viên là lớn bằng. Nhưng nhìn chung có vẻ như cây bóng mát bên đường ở
Hà Nội không được đều và cao như trong hồ Chí Minh. Cây bóng mát lớn ở Hồ Chí
Minh thường có một thân cao, to đều và thẳng tắp như một cái cột, tít trên cao
mới là tán cây. Những gốc cây của chúng cũng to nhưng không có sần sùi, cục này
u kia. Nhưng mà tên nó là gì tôi không nhớ nổi, mặc dù đã từng nhiều lần lang
thang trên các con đường và trong công viên, nhiều lần cố lấy tay gỡ một miếng
vỏ nó ra, nhiều lần nhặt lá và xé nhỏ, từng nhặt trái và ném lên cho nó vừa
quay vừa rơi xuống… rõ ràng là tôi biết nó. Và tôi cũng từng biết tên nó rồi,
cái tên mà con người gán cho, trong phút chốc tôi không nhớ nổi. Có lẽ do dạo
này tôi đang quên dần ngôn ngữ định nghĩa và khái niệm chính xác, thay vào đó là khả năng ngôn ngữ thiên về cảm nhận và… giấc mơ. Thế nên
bây giờ nói chuyện với loài người khó lắm, tội. Mãi tới mấy ngày trước, tôi mới
nghe người thầy lớn tuổi nói rằng nó tên là Dầu Rái, cái tên chẳng có chút liên
quan gì đến những cảm nhận của tôi về loài cây này nên tôi quên nó đi là phải.
“Thành phố Dầu Rái”, cái tên có ý bảo thành phố HCM này trồng
nhiều Dầu Rái lắm, nhưng tuyệt đại đa số các bạn trẻ trong lớp đều xa lạ với
cái tên này. Và tôi cũng cho rằng, rất nhiều trong hàng triệu người hàng ngày vẫn
qua lại trên các con đường, dưới các bóng cây cũng chẳng biết thành phố Dầu Rái
và cây Dầu Rái là gì, giống tôi. Nhiều người nghĩ rằng, thành phố này hiện đại,
giàu mạnh và văn minh, cây cối chẳng nhiều ý nghĩa, chỉ tổ vướng víu. Nếu không
có cây thì đường sẽ rộng hơn, những căn nhà cao tầng xây thoải mái hơn… và đủ
các thứ lợi ích kinh tế khác. Làm mát ấy hả, đã có máy lạnh; che mát ấy hả, đã có tôn lạnh. Vấn đề
là, máy lạnh (cũng giống như tủ lạnh) thì gọi là máy nóng cũng không sai, vì nó
chỉ chuyển hơi nóng đi chỗ khác, và chính bản thân nó cũng tỏa ra hơi nóng khi
chuyển điện năng thành cơ năng và nhiệt năng. Còn vật liệu cách nhiệt có tinh
vi tới đâu cũng phải chào thua cây xanh vì vật liệu cách nhiệt con người tạo ra
thì cố hắt năng lượng mặt trời trở lại môi trường, trong khi cây xanh chuyển
thành năng lượng ấy thành dạng dự trữ trong chất hữu cơ, trong chính bản thân nó.
Thế nhưng trong đoàn xe chạy đều đều nối đuôi nhau kín khắp các con đường HCM, tiếng
xe gầm lên như một cơn bão, mấy ai kịp dừng lại một chút để ngắm nghía tán
cây trên đầu mình. Để rồi người ta coi những hàng cây dăm bảy chục thậm chí
hàng trăm năm tuổi cứ như là bụi áo vậy: phủi tay cái bay cả hàng cây. Thầy ơi,
thành phố Dầu Rái đã không còn trong lòng người HCM nữa và cũng sẽ dần không
còn trên thực tế nữa. Có chăng chỉ một nhóm nhỏ không mong muốn những cái cây bị
hạ xuống: những người hoài cổ, những thi sĩ, những người sống bám vỉa hè dưới
bóng mát hàng cây, những người không mơ đến máy lạnh, những kẻ lạc hậu trên núi
xuống với niềm tin rằng mỗi cái cây, mỗi con vật hay hòn đá đều có linh hồn,
như tôi đây…
Những bạn đang ham hố tới HCM, muốn trải nghiệm thành phố này,
muốn cảm nhận những cái cây trong thành phố (không chỉ có Dầu Rái) thì tới
nhanh nhanh đi còn kịp. Tới nơi đây, mà thực ra bất cứ đâu cũng được, miễn là cho
tôi một khoảng yên tĩnh, vài cái cây, một khoảng trời và gió nữa (để chém), tôi
sẽ cùng bạn trò chuyện.
Chuyện cây cối ở Hà Nội mà đi xa ơi là xôi, sẽ còn gặp lại Hà
Nội.
HCM, January 26, 2018.
Planck
“Cây này hạt bay như Bồ công anh phải không?” – “Ừ, ừ, đúng
rồi! Hoa nó cũng đẹp nữa…”. Mấy cô gái làm kẻ du mục này ngại ghê. Mặc dù đã
leo lên loài cây này cả trăm lần mà tự nhiên tôi thấy chột dạ, tôi chẳng nhớ
hoa nó trông thế nào.
