Chuyện cây cối ở Hà Nội

Chuyện cây cối ở Hà Nội

Một ngày an yên ở HCM sau hành trình từ Nam ra Bắc trên chuyến Bus to BridgeFest, tôi lôi bản đồ ra xem những con đường mình đã đi qua tại Hà Nội. Ồ hình như là chúng tôi đi được nửa vòng Hà Nội rồi đấy: từ đường Phạm Hùng bên Mỹ Đình, mò lên đường Hoàng Quốc Việt, men theo đường Hoàng Hoa Thám chạy song song và khá gần hồ Tây, đi ngang Công viên Bách Thảo, phía sau Lăng Chủ tịch, đi qua Cửa Bắc, cầu Long Biên tới gần gần Cửa Ô Quan Chưởng… “Tới kia rẽ phải phải không?”, “Ơ răng biết hay rựa?”. Có gì đâu, tôi biết xác định phương hướng và có chút trí nhớ thôi mà. Vừa xem lại bản đồ, vừa hình dung từng con đường mình đi qua, từng khúc đi nhầm, những lúc ngơ ngác không rõ mình đang ở đâu và cả lúc reo lên vì thấy một chỗ quen thuộc.

Chiếc xe đi ngang Công viên Bách Thảo, tôi hiếu kỳ ngó vô trong nhưng tối om không thấy gì, chỉ thấy được những gốc cây to bự, sần sùi của hàng cây bóng mát ven đường là nằm trong tầm mắt. “Xà cừ phải không?”, “Ừ, đúng xà cừ đó”. Hàng cây trông thật bệ vệ, chắc chúng già lắm rồi. Trong những con đường mà tôi từng đi qua ở Hà Nội thì chúng to và chắc là cao nhất, cây ven hồ Gươm cũng già nhưng không cao lắm, và không đều như ở đây. Nếu là ban ngày tôi sẽ dừng lại, thả bộ trên vỉa hè, lắng nghe tiếng rì rào nhìn mặt trời chớp mắt qua những tán lá, những việc tôi luôn làm ở bất cứ nơi nào có cây cối. Công nhận những cây đoạn đường qua Công viên Bách Thảo rất lớn, ở Hồ Chí Minh may ra chỉ có cây ở Thảo Cầm Viên là lớn bằng. Nhưng nhìn chung có vẻ như cây bóng mát bên đường ở Hà Nội không được đều và cao như trong hồ Chí Minh. Cây bóng mát lớn ở Hồ Chí Minh thường có một thân cao, to đều và thẳng tắp như một cái cột, tít trên cao mới là tán cây. Những gốc cây của chúng cũng to nhưng không có sần sùi, cục này u kia. Nhưng mà tên nó là gì tôi không nhớ nổi, mặc dù đã từng nhiều lần lang thang trên các con đường và trong công viên, nhiều lần cố lấy tay gỡ một miếng vỏ nó ra, nhiều lần nhặt lá và xé nhỏ, từng nhặt trái và ném lên cho nó vừa quay vừa rơi xuống… rõ ràng là tôi biết nó. Và tôi cũng từng biết tên nó rồi, cái tên mà con người gán cho, trong phút chốc tôi không nhớ nổi. Có lẽ do dạo này tôi đang quên dần ngôn ngữ định nghĩa và khái niệm chính xác, thay vào đó là khả năng ngôn ngữ thiên về cảm nhận và… giấc mơ. Thế nên bây giờ nói chuyện với loài người khó lắm, tội. Mãi tới mấy ngày trước, tôi mới nghe người thầy lớn tuổi nói rằng nó tên là Dầu Rái, cái tên chẳng có chút liên quan gì đến những cảm nhận của tôi về loài cây này nên tôi quên nó đi là phải.

“Thành phố Dầu Rái”, cái tên có ý bảo thành phố HCM này trồng nhiều Dầu Rái lắm, nhưng tuyệt đại đa số các bạn trẻ trong lớp đều xa lạ với cái tên này. Và tôi cũng cho rằng, rất nhiều trong hàng triệu người hàng ngày vẫn qua lại trên các con đường, dưới các bóng cây cũng chẳng biết thành phố Dầu Rái và cây Dầu Rái là gì, giống tôi. Nhiều người nghĩ rằng, thành phố này hiện đại, giàu mạnh và văn minh, cây cối chẳng nhiều ý nghĩa, chỉ tổ vướng víu. Nếu không có cây thì đường sẽ rộng hơn, những căn nhà cao tầng xây thoải mái hơn… và đủ các thứ lợi ích kinh tế khác. Làm mát ấy hả, đã có máy lạnh; che mát ấy hả, đã có tôn lạnh. Vấn đề là, máy lạnh (cũng giống như tủ lạnh) thì gọi là máy nóng cũng không sai, vì nó chỉ chuyển hơi nóng đi chỗ khác, và chính bản thân nó cũng tỏa ra hơi nóng khi chuyển điện năng thành cơ năng và nhiệt năng. Còn vật liệu cách nhiệt có tinh vi tới đâu cũng phải chào thua cây xanh vì vật liệu cách nhiệt con người tạo ra thì cố hắt năng lượng mặt trời trở lại môi trường, trong khi cây xanh chuyển thành năng lượng ấy thành dạng dự trữ trong chất hữu cơ, trong chính bản thân nó. Thế nhưng trong đoàn xe chạy đều đều nối đuôi nhau kín khắp các con đường HCM, tiếng xe gầm lên như một cơn bão, mấy ai kịp dừng lại một chút để ngắm nghía tán cây trên đầu mình. Để rồi người ta coi những hàng cây dăm bảy chục thậm chí hàng trăm năm tuổi cứ như là bụi áo vậy: phủi tay cái bay cả hàng cây. Thầy ơi, thành phố Dầu Rái đã không còn trong lòng người HCM nữa và cũng sẽ dần không còn trên thực tế nữa. Có chăng chỉ một nhóm nhỏ không mong muốn những cái cây bị hạ xuống: những người hoài cổ, những thi sĩ, những người sống bám vỉa hè dưới bóng mát hàng cây, những người không mơ đến máy lạnh, những kẻ lạc hậu trên núi xuống với niềm tin rằng mỗi cái cây, mỗi con vật hay hòn đá đều có linh hồn, như tôi đây…

Những bạn đang ham hố tới HCM, muốn trải nghiệm thành phố này, muốn cảm nhận những cái cây trong thành phố (không chỉ có Dầu Rái) thì tới nhanh nhanh đi còn kịp. Tới nơi đây, mà thực ra bất cứ đâu cũng được, miễn là cho tôi một khoảng yên tĩnh, vài cái cây, một khoảng trời và gió nữa (để chém), tôi sẽ cùng bạn trò chuyện.

Chuyện cây cối ở Hà Nội mà đi xa ơi là xôi, sẽ còn gặp lại Hà Nội.

HCM, January 26, 2018.

Planck